Monolog na dwa głosy - "Pan Lodowego Ogrodu", tom III, Jarosław Grzędowicz, Fabryka Słów 2010

Bardzo lubię fantastykę w wykonaniu Jarosława Grzędowicza. Barwny styl, cięty, sarkastyczny humor, wartka akcja, a przy tym ciekawe podejście do konwencji, swobodna z nią zabawa, niezwykła celność oryginalnych metafor, czasem nawet refleksja nad dniem codziennym. To wszystko znalazłam zarówno w pierwszej, jak i drugiej części Pana Lodowego Ogrodu. Nic dziwnego więc, że oczekiwałam tego samego po kolejnym tomie, niestety rozczarowałam się. Trzecia część nie ma bowiem w sobie wiele z tego.

Przede wszystkim akcja zwalnia w niej do tempa żółwiego, co wcale nie byłoby złe, a nawet dałoby pretekst do rozwinięcia kilku pobocznych wątków, skoro główny opiera się na przekonywaniu tytułowego Pana Lodowego Ogrodu do walki z Aakenem po stronie Vuko i na wędrówce Filara z niewoli do niewoli. Autor jednak nie poszedł tą drogą, wręcz przeciwnie, z pobocznych wątków zrezygnował właściwie całkowicie. Nie dowiemy się na przykład, co dzieje się między Drakkainenem a Sylfaną, chociaż druga część cyklu zapowiadała burzliwy związek, który w tomie trzecim Grzędowicz ograniczył do okazjonalnych „numerków”, ponieważ bohater nie może się rozpraszać. Przez to też jedyna postać kobieca, która miała szansę zaistnieć jako pełnoprawna bohaterka opowieści, została zdegradowana do roli dodatku. Co więcej, autor porzucił kwestię psychologii bohaterów drugoplanowych, nie żeby dotąd jakoś specjalnie się nimi przejmował, ale w trzecim tomie postacie poza Drakkainenem i Filarem stanowią wyłącznie tło. Utrudnieniem tutaj może być narracja książki (chociaż nie jest ona dla mnie usprawiedliwiająca, we wcześniejszych tomach udawało się Grzędowiczowi zachować równowagę), w większości będąca pierwszoosobowym raportem, zwłaszcza w wykonaniu tohimona, którego obojętność w opowiadaniu swoich losów jest całkiem zrozumiała, ale i nie pozwala utożsamić się z bohaterem.

Zaskoczona byłam też radykalną zmianą stylu i nie wiem, czy to akurat wyszło książce na dobre. Od początku opisywany świat był mroczny i niepokojący, czemu nie można się dziwić ze względu na wybór tematu, ale we wcześniejszych częściach równoważył to wisielczy humor, który mimo że wiele optymizmu nie dodawał, przynajmniej ubarwiał akcję. Z niego również niewiele zostało, co sprawia, że przez niektóre fragmenty przebrnąć jest wyjątkowo ciężko. W Grzędowiczu najbardziej ceniłam umiejętność zawarcia poważnej refleksji w ironicznym, kpiarskim komentarzu, którą czytelnik może odczytać, ale nie musi, jego sprawa. Tutaj zdarza się to rzadko (świetnie na przykład pokazał absurd bezstresowego wychowywania dzieci), przeważa jawne „wskazywanie palcem” tego, co złe, niewłaściwe i niemoralne.

Nie tego spodziewałam się po dwóch latach. Mimo wszystko czekam cierpliwie na tom czwarty, mając nadzieję, że powróci w nim stary, dobry Grzędowicz, jakiego lubię. Mam również nadzieję, że będzie to część ostatnia, chociaż mam pewne obawy, by sądzić, że na niej się nie skończy, a jeszcze większe rozwlekanie fabuły nie przyniesie książce niczego dobrego.

Recenzja ukazała się na portalu Katedra.