Człowiek w żelaznej masce - "Iron Man", scenariusz: Mark Fergus, Hawk Ostby, Art Marcum, Matt Holloway, reżyseria: Jon Favreau, 2008; "Iron Man II", scenariusz: Justin Theroux, reżyseria: Jon Favreau, 2010

Bardzo lubię Roberta Downeya Jr. To aktor, który potrafi wcielić się w każdą postać i nadać jej własny rys. W głównej mierze  dzięki niemu przeniesienie kolejnego komiksowego marvelowskiego bohatera okazało się sukcesem. O ile jednak Iron Mana ogląda się z przyjemnością, o tyle Iron Man II odbija się czkawką powtarzalności.

Tony Stark jest bodaj najbardziej nieprzewidywalnym i najmniej pasującym do wizerunku herosa superbohaterem. Łączy w sobie poczucie humoru i bezczelność Spider-Mana oraz klasę, bogactwo i inteligencję Bruce’a Wayne’a, co w wydaniu Roberta Downeya Jr. sprawdza się rewelacyjnie, ponieważ aktor niezwykle uwiarygodnił postać wiecznego chłopca z koromysłem w klatce piersiowej odciągającym metalowe opiłki od jego serca. Pierwszy Iron Man pokazuje genialnego playboya, który z nonszalancją sprzedaje bajeczki o walce w sprawie pokoju, zarabiając krocie na dziedzictwie zmarłego ojca, wozi się wartymi miliony dolarów samochodami, podrywa piękne kobiety, które ulegają mu bez większych oporów. Dramatyczne wydarzenia, których widz jest świadkiem już po pierwszych minutach seansu, sprawiają, że klapki opadają Starkowi z oczu, nagle dochodzi on do wniosku, że czas zaprzestać produkowania broni, a skupić się na prawdziwym ratowaniu świata. Jego naiwność mogłaby doprawdy wzbudzać politowanie, jednak Downey Jr. sprawia, że widz wierzy w charakter Starka.

Zarówno w pierwszej, jak i drugiej części fabuła jest bardzo antywojenna. Twórcy filmów idą na szczęście nieco dalej, niż pokazanie wyraźnej granicy między złymi i dobrymi czy obrazu wojennych zgliszczy. Postawa antywojenna wyraża się także dużą dawką ironii, przynajmniej w pierwszej części – Stark pozuje do zdjęcia z żołnierzem w pełnym umundurowaniu unoszącym palce w znak pokoju, głównego bohatera ranią dotkliwie odłamki z jego własnej rakiety. Nie trzeba się głowić, żeby odnieść sytuację w Gulmirze do codzienności wojny w Iraku. Drugi Iron Man przedstawia hipokryzję amerykańskiego rządu, który stara się ukrywać niewygodne fakty wyścigu zbrojeń przed swoimi obywatelami, skupia się jednak bardziej na ukazaniu relacji Tony’ego z jego zmarłym ojcem, któremu młody mężczyzna zawsze chciał zaimponować, ale uważał się za nie dość dobrego.

Iron Man to jedyny bohater, którego nie trzeba demitologizować. Tony Stark sam się ujawnia przed światem. Nosi maskę nie dlatego, aby ukryć prawdziwą tożsamość, ale dlatego, że skutecznie go chroni przed ciosami niebezpiecznych wrogów. Wzbudza salwy śmiechu, rozmawiając ze stworzonymi przez siebie robotami czy przeprowadzając samoszkolenie z latania w stroju żelaznego człowieka. Ale jedno pozostaje niezmienne – podobnie jak Peter Parker czy Bruce Wayne kocha jedną kobietę, która wydaje się niemożliwa do zdobycia. Pepper Pots w wydaniu Gweneth Paltrow jest przeurocza, zachwyca swoją niewinnością i seksapilem, ale też niezależnością i zdecydowaniem. Potyczki słowne Starka i jego asystentki, aura napięcia między nimi są jednym z najmocniejszych atutów filmu, wypadają jednak tak naturalnie dzięki (znowu) Downey’owi Jr., który doprowadzał do szału Paltrow improwizowanymi dialogami.

Jak niebo i ziemia są również główni wrogowie Starka, chociaż różnice nie wynikają z poglądów ani charakterów, a raczej gry aktorskiej obu panów. Jeff Bridges jako Obadiah Stane przekonuje wyrachowaną postawą chciwca, który brak geniuszu usiłuje zrekompensować sobie przebiegłymi intrygami. Natomiast Mickey Rourke odwalił fuszerkę, wcielając się w postać Ivana Vanko, który poprzysiągł pomścić życie w nędzy i śmierć swego ojca, jednego z dawnych współpracowników Howarda Starka. Jako machający elektrycznymi kabelkami tleniony siłacz jest zabawny, ale w żadnym stopniu nie przeraża. Bardzo podobał mi się natomiast Sam Rockwell w roli Justina Hammera, typowej hieny wojennej, cwaniaczka będącego marną kopią Tony’ego. Mniej przekonujący są pozostali bohaterowie. Przyjaciela Starka, Rhodeya (w pierwszej części grał go Terrence Howard, w drugiej Don Cheadle) ledwo się zauważa, irytuje pojawienie się Nicka Fury’ego (Samuel L. Jackson), zapowiadającego The Avengers – film, w którym znajdzie się kilku bohaterów naraz, mdła jest również jego prawa ręka, Czarna Wdowa grana przez Scarlett Johansson, aczkolwiek przyznam, że moją ulubioną sceną w Iron Manie II jest jej walka z kilkunastoma ludźmi Hammera.

Moja ulubiona scena

Pierwsza część jest również lepsza pod względem wizualnym (chociaż w obu filmach za zdjęcia odpowiada Matthew Libatique) i muzycznym (kompozytorem do pierwszej części był Ramin Djawadi, drugiej John Debney). Efekty specjalne robią wrażenie, chociaż pobłażliwy uśmieszek wywołuje widok kręcącego tyłkiem Iron Mana w stroju cokolwiek nie postrzeganym jako najwygodniejsze wdzianko.

Podsumowując, gdyby nie Robert Downey Jr., filmy trafiłyby do przeszłości jako jedne z wielu średnich produkcji Marvela, a tak odniosły kasowy sukces jako całkiem zabawne antywojenne bajki.